Rogoźno mogło być powiatem
W 1936 roku, w związku z planami władz dotyczącymi zmniejszenia liczby ówczesnych powiatów, w Rogoźnie narodził się pomysł utworzenia powiatu rogozińskiego.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych planowało wówczas przeprowadzić reorganizację administracji polegającą na likwidacji najsłabszych powiatów. Wśród jednostek przeznaczonych do likwidacji znalazł się m.in. powiat obornicki. Odbiło się to głośnym echem wśród mieszkańców powiatu, szczególnie w Rogoźnie. Zamiary ministerstwa wywołały podział wśród ówczesnych mieszkańców powiatu: pierwsza z grup dążyła do ocalenia powiatu obornickiego od likwidacji, a druga miała zamiar przeciwny – chciała likwidacji powiatu i utworzenia w jego miejsce powiatu rogozińskiego.
Inicjatorzy z tej ostatniej grupy podjęli konkretne działania w tym kierunku. 26 lutego mieszkańcy Rogoźna i okolicy skierowali do ministra spraw wewnętrznych za pośrednictwem burmistrza wniosek o utworzenie powiatu.
W tym wniosku powołano się na powiatowe tradycje w Rogoźnie, sięgające czasów średniowiecznych. Od początku XI wieku do upadku Rzeczypospolitej pod koniec XVIII wieku Rogoźno było siedzibą kasztelana, który w Senacie zajmował wysokie czwarte miejsce spośród kasztelanów mniejszych. Na początku XIV wieku, gdy Wielkopolska dostaje się pod panowanie Piastów głogowskich, Rogoźno staje się siedzibą powiatu (przy czym pojęcie powiatu pojmowano wówczas inaczej niż dziś). Źródła wspominają o tym fakcie w 1312 roku, kiedy Rogoźno jest wymienione jako miasto leżące na ważnym szlaku handlowym, co niejako stawiało je w pozycji siedziby rządcy powiatu.
W 1530 roku, po wykupieniu miasta przez monarchę, Rogoźno zostało siedzibą starosty, zarządzającego w imieniu króla królewszczyznami. O pozycji ówczesnego starostwa rogozińskiego świadczył fakt, iż o urząd starosty ubiegały się takie postacie jak Andrzej Karol Grudziński w XVII wieku (złożył hołd królowi Szwecji w czasie Potopu Szwedzkiego) czy Władysław Szołdrski wiek później (był starostą generalnym Wielkopolski).
Po III rozbiorze Polski Rogoźno straciło swoje znaczenie na rzecz niedalekich Obornik, które na mocy decyzji władz pruskich stało się siedzibą powiatu. Powodem tego stanu rzeczy, jak wskazują wnioskodawcy, stała się polityka władz dążąca do wzmocnienia mniejszych miasteczek kosztem byłych miast królewskich. Jako przykład podali Nakło, które w roku pisania wniosku znajdowało się w powiecie z siedzibą w Wyrzysku, mieście mniejszym od Nakła.
Poza argumentami historycznymi, inicjatorzy powstania powiatu rogozińskiego podali także argumenty racjonalne przemawiające za Rogoźnem jako jego stolicą. Rogoźno znajdowało się z dala od granicy państwa (biegnącej wówczas na północ od Noteci). Wskazano także, ze część wschodnia ówczesnego powiatu czarnkowskiego (na południowy wschód od Noteci) wyraźnie dążyła w kierunku Rogoźna. Powołano się także na funkcjonujące wówczas w mieście placówki oświatowe: Państwowe Gimnazjum, Państwowe Seminarium Nauczycielskie czy Szkoły Powszechne polską i niemiecką. Wskazano również na świetną organizację działającego w Rogoźnie Sądu Grodzkiego.
Według planów wnioskodawców, powiat rogoziński prawdopodobnie miał obejmować teren obszar od Noteci na północy do Zielonki na południu i od Czarnkowa na zachodzie po Rogoźno na wschodzie.
Ówczesne władze miasta na czele z burmistrzem Augustynem Smukalskim poważnie podeszły do inicjatywy mieszkańców. Wniosek wpłynął do władz 27 lutego 1936 roku, a już tego samego dnia wyznaczono posiedzenie Rady Miejskiej w sprawie jego rozpoznania na 2 marca. Tego dnia Rada Miejska jednogłośnie podjęła uchwałę gotowości zapewnienia niezbędnej infrastruktury potrzebnej do stworzenia powiatu. W razie utworzenia powiatu miasto miało zapewnić na ten cel astronomiczną na te czasy kwotę 140 tysięcy złotych.
Inicjatywa mieszkańców nie doczekała się realizacji z uwagi na wycofanie się władz państwowych z planów reorganizacji powiatów, przez co powiat rogoziński pozostał w formie projektu.
Artykuł ukazał się na łamach gazety Naszemiasto.pl: Hallo Oborniki, Rogoźno, Wągrowiec w dniu 24 lutego 2023.
Źródło zdjęcia: https://rogozno.pl/historia.html
Autor: Dariusz Wierzbiński
